Pałac w Dzięcielcu

Dzięcielec to gniazdo rodowe Dzięcielskich. Początki wsi mogą sięgać czasów przedkrzyżackich. Za protoplastę rodu uznaje się eponimicznego Dzięcioła, od którego pochodzi nazwa wsi.

Pierwsze źródłowe wzmianki o Dzięcielskich pochodzą z 1569 roku, kiedy bracia i kuzyni Jan, Jakub, Franciszek, Dionizy i Filip otrzymali potwierdzenie dóbr Dzięcielec oraz Łebno i Dargolewo w powiecie mirachowskim. W drugiej połowie XVI wieku Dzięcielec był podzielony pomiędzy Dzięcielskich i Kętrzyńskich (z pobliskiego Kętrzyna). Kętrzyńscy prawdopodobnie na początku kolejnego stulecia odsprzedali swoją część Dzięcielskim. W 1614 roku Jerzy Dzięcielski, skarbnik książęcy w Darłowie, odsprzedał część majątku braciom Salomonowi i Maciejowi Lisewskim. W 1618 roku hołd lenny księciu pomorskiemu Franciszkowi złożyli Jerzy, Maciej, Tomasz i Paweł Dzięcielscy. W tym samym roku nadanie lenna na części Dzięcielca otrzymali również Lisewscy.

W XVIII wieku według Ludiwka Wilhelma Brüggemanna było pięć działów szlacheckich. Jako właściciela wymienia się wówczas: Pawła Fryderyka Dzięcielskiego (ur. w 1734 roku), Marie Małgorzatę Puttkamer (wdowę po Johannie Georgu von Thadden), Jakuba Ludwika Dargolewskiego (przed nim właścicielem był jego ojciec Reinhold von Dargolewski), który w 1782 roku swoją część majątku oddał w zastaw księdzu Magunna; Melchiora Pobłockiego (von Pobłocki) i Jana Ludwika Witk-Jeżewskiego (Ludwig von Wittke).

Siostrami Ludwika von Wittke były Konstantia von Malottken z Wyszewicna i Eleonore von Sarnowsken z Czołpy (obie wywodził się z domu von Dzięcielski, ich matką była Katarzyna z domu von Bochen-Bożopolski). Siostry wniosły zażalenie, że Ludwik ma im wypłacić obiecany w dokumencie z 18 kwietnia 1768 roku posag w wysokości po 600 fl. (guldenów). Jeszcze wcześniej, w 1735 roku, Paul i Elisabeth von Dzięcielski po śmierci ich najstarszego syna Mathiasa i za zgodą najmłodszego syna Melchiora przekazała należącą do nich część Dzięcielca pod zarząd porucznikowi von Baumgarten. W 1736 roku Jacob von Dzięcielski został właścicielem części B, a po nim Albert von Wittke.

Część majątku należąca do wspomnianego wyżej Pawła Fryderyka Dzięcielskiego (Paula Friedricha) od dawna była własnością tej rodziny. W 1712 roku właścicielem był Friedrich von Dzięcielski, w 1736 roku jego syn Paul, a po nim jego syn Paul Friedrich. Paul w 1766 roku ożenił się z Anną Zofią von Malszycką. Był on w wieloletnim sporze finansowym ze swoimi siostrami Anną Marią i Dorotheą Elisabeth. Paul w 1770 roku dokupił do swoich posiadłości niewielką część majątku Dzięcielec „D” od Johanna Georga von Thaddena. Dzięcielski pozostawił dwójkę po swojej śmierci w 1781 roku dwójkę niepełnoletnich dzieci: syna Johanna Friedricha Wilhelma oraz córkę Charlotte Friederike, której prawnym opiekunem został Melchior Pobłocki. Johann Friedrich Wilhelm sprzedał swoją część majątku w 1797 roku Friedrichowi von Woedtke.

W 1742 roku król pruski Fryderyk II wydał rozporządzenie, w którym zmienił formę nazwiska Dzięcielskich na von Diezelsky.

Ostatni przedstawiciel rodziny Dzięcielskich w Dzięcielcu, Jerzy Henryk (1765-1844), syn Jakuba Ernesta, skupił w swoich rękach trzy działy majątku, które w 1805 roku sprzedał Krzysztofowi Filipowi von Kleist. Dalsze dzieje Dzięcielskich na terenie ziemi lęborskiej do połowy XX wieku są już związane z majątkiem w Choczewie.

W 1903 roku nastąpiła parcelacja majątku. Sam dwór rozebrano około 1978 roku. Pochodzące z niego cegły miejscowi wykorzystali do budowy kolejnych domów.

Z herbem rodziny Dzięcielskich związana jest legenda. Była ona przekazywana ustnie w rodzinie von Dzięcielskich z pokolenia na pokolenie, a w XIX wieku została zapisana i przechowywana w archiwum rodzinnym w Choczewie.

Niejaki Dargo (Dargooder, pol. Dargolew) w czasie chrystianizacji Pomorza osiadł w ziemi lęborskiej. Cała okolica była jeszcze porośnięta puszczą, a Dargo żył z hodowli bydła i polowań na grubego zwierza. Zdarzyło się pewnego razu, że zaginęła mu krowa. Zabrawszy łuk i strzały, wyruszył na jej poszukiwanie. Po drodze napotkał niebieskiego dzięcioła, który stanął przed nim, a następnie przelatując z gałęzi na gałąź, podnosił głośną wrzawę. Dargo, pragnąc ptaka ustrzelić, podążał za nim. W taki sposób dzięcioł zaprowadził go na wzgórze, gdzie odnalazł swoją krowę. Jego oczom objawił się jednak dziwny widok. Krowa klęczała przed obrazem Matki Bożej i lizała go. Dargo zabrał zgubę do swojej zagrody, obraz do domu, ale nazajutrz historia się powtórzyła. Krowa ponownie zaginęła, a Dargo odnalazł ją w taki sam sposób i w tym samym miejscu. Sytuacja ta powtórzyła się jeszka kilka razy. Dargo zrozumiał, że jest to znak z Nieba i postanowił zbudować w tym miejscu kaplicę, którą zaczęli licznie odwiedzać chrześcijańscy pielgrzymi. W pobliżu kaplicy założył też Dargo swoją nową siedzibę, którą nazwał Dzięcielcem od nazwy ptaka, który go tu sprowadził.

• Dariusz Piasek, Rozłazino oraz Dzięcielec, Jeżewo, Nawcz, Łówcz Górny i Redystowo. Historia kaszubskich wsi od pradziejów do współczesności, Gdynia 2020
• Irena Elsner, Ród von Dzięcielski, Amberg 2010
• Radosław Kamiński, Dwory i Pałace Północnych Kaszub

Opracowała: Nina Herzberg-Zielezińska, zdjęcie parku: Radosław Kamiński, 2020