Pałac w Unii

Wspaniały neobarokowy dwór – czy raczej pałac – wzniesiony przez Kazimierza Rucińskiego w 1925 roku dla Chrzanowskich, na miejscu skromnego dworu z początku XIX wieku, który uwiecznił na fotografii L. Durczykiewicz w swym nieocenionym dziele Dwory polskie w Wielkiem Księstwie Poznańskiem z 1912 roku. Architektura pałacu zdaje się nawiązywać do czerpiącego z baroku, popularnego przed pierwszą wojną światową w środowisku polskiego ziemiaństwa, kostiumu narodowego. Z drugiej strony wyraźne jest też podobieństwo do neobarokowych kamienic, jakie w Poznaniu wznosił Roger Sławski. I jeden, i drugi fakt nie mogą dziwić, gdyż Ruciński i Sławski ukończyli tę samą Politechnikę Charlottenburską. Ruciński kształcił się też na politechnikach w Monachium i Wiedniu. Od 1903 roku mieszkał w Poznaniu. W 1920 roku pierwsza polska Rada Miasta wybrała go na członka magistratu i radcę budownictwa, a w jego pracowni architektonicznej powstały liczne projekty szpitali, szkół, budynków użyteczności publicznej. Był też pierwszym prezesem Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania. W Wielkopolsce obok pałacu w Unii wzniósł też bardzo dobrej klasy architektonicznej klasycystyczny pałac w Górznie. Pałac w Unii jest budynkiem piętrowym, na planie krótkiego prostokąta, z dwoma parterowymi przybudówkami po obu stronach – jedna z nich o wyokrąglonej elewacji. Na osi korpusu wąski jednoosiowy ryzalit ujęty lizenami i zwieńczony półkolistym naczółkiem z herbem właścicieli, a po obu stronach skromniejsze naczółki wieńczące wąskie pozorne ryzality. Nad gzymsem dekoracyjna balustrada zasłaniająca płaski dach budynku. Wejście Ruciński poprzedził okazałym przejazdowym portykiem arkadowym niosącym taras piętra. W elewacji ogrodowej najbardziej zaskakujący i egzotyczny element architektury – narożne wieżyczki zwieńczone bizantyńskimi czy też tureckimi cebulastymi hełmami. Pałac w Unii jest dziełem udanym, dobrej klasy architektonicznej. Jest jednak już realizacją w okresie międzywojennym nieco formalnie przestarzałą i tak jak inne historyzmy ustępującą powoli miejsca nadchodzącemu modernizmowi.

W 1287 roku Przemysł II zwolnił Unino, czyli Unię – posiadłość Michała kanonika poznańskiego – od opłat i ciężarów. W końcu XIV wieku pisali się stąd Tomisław, Mikołaj, Stanisław i Jan. W 1528 roku altarya pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Słupcy pobierała od dziedziców Unii 6 grzywien czynszu. W roku 1578 majątek odziedziczył Gostomski, zapewne Hieronim, późniejszy wojewoda poznański. Pod koniec XVIII wieku Unia stanowiła część dóbr graboszewskich należących do Jędrzeja Mielęckiego. Później własność Pawłowskich, Wichlińskich, Zielonackich i, aż do okresu międzywojennego, Chrzanowskich.

W 1930 roku właścicielem Unii był Tadeusz Chrzanowski. Majątek w 1926 roku liczył 388 hektarów.

Tekst: Piotr Libicki, Dwory i Pałace wiejskie w Wielkopolsce, Poznań 2002.
Zdjęcie: Piotr Libicki, lata 90-te XX w.